Choroby jęczmienia ozimego i czym je zwalczać?

Jęczmień ozimy jest zbożem, którego specyfika sprawia, że krzewi się tylko jesienią. Z tego względu powinien być wysiewany jak najwcześniej, aby zdążył wytworzyć odpowiednią ilość rozkrzewień. Tak zaawansowane fazy rozwojowe oraz dość długi okres wegetacyjny w okresie jesiennym sprawiają, że jęczmień jest narażony na choroby grzybowe, naloty mszyc czy braki mikro lub makroskładników.

 

Jakie są główne choroby jęczmienia ozimego?

Jęczmień ozimy może być infekowany zarówno przez patogeny oraz wirusy. Ich presja jest zależna od płodozmianu, warunków atmosferycznych, odpowiedniej agrotechniki, terminu siewu czy genetycznej odporności odmianowej.

Choroby wirusowe jęczmienia ozimego

Z roku na rok przychodzą do nas sygnały, że coraz więcej plantacji jęczmienia oraz pszenicy ozimej jest porażone wirusem karłowatości zbóż. Choroba ta powoduję karłowatość roślin co objawia się zahamowaniem wzrostu roślin, rośnięciem w kępach, deformacjami liści czy przebarwieniem roślin co finalnie skutkuje bardzo silnym obniżeniem plonowania.

Za rozwój choroby odpowiedzialne są:

• mszyce zbożowe,
• mszyce czeremchowo-zbożowe,
• mszyce różano-trawowe.

Są one wektorami przenoszącymi wirusa. W okresie wegetacji jesiennej zbóż, kończą często bytowanie na innych roślinach i przenoszą się na zboża ozime.

Choroby grzybowe jęczmienia ozimego

Jęczmień ozimy w okresie jesiennym jak i wiosennym jest narażony również na występowanie chorób grzybowych. Do najgroźniejszych chorób należą:

• mączniak prawdziwy zbóż i traw – charakterystycznym objawem jest występowanie białego nalotu, po którego zniknięciu zostają na liściach brązowe martwicowe plamy. Jego obecność może być już zauważalna jesienią od wschodów, gdzie występuje na pierwszych liściach, a także wiosną na łodygach oraz liściach podflagowych i flagowych. Występowaniu sprzyja duża gęstość łanu oraz wilgotność powietrza.
• rynchosporioza zbóż – może porażać rośliny jęczmienia już jesienią, choć większość objawów jest zauważalna dopiero wiosną. Objawia się występowaniem owalnych plam o barwie żółtawej, brązowawej, stalowozielonej czy białoszarej głównie na powierzchni liści i pochew liściowych. Rozwojowi choroby sprzyja zbyt gęsty siew, duże dawki nawozów azotowych oraz chłodna i umiarkowana pogoda z dużą wilgotnością powietrza.
• plamistość siatkowa jęczmienia – jest to jedna z najgroźniejszych chorób jęczmienia ozimego. Objawia się występowaniem podłużnych i brunatnych plam o siatkowej strukturze. W wyniku powiększania plam liście obumierają. Rozwojowi choroby sprzyjają łagodne zimy oraz chłodne i wilgotne dni w maju oraz czerwcu.
• fuzarioza kłosów – choroba ta objawia się już na ostatnim okresie wegetacji. Objawem fuzariozy są pomarańczowo-żółte oraz białe przebarwienia, które z czasem powodują czernienie kłosów. Fuzarioza powoduje spadek plonowania oraz pogorszenie jakości ziarna.

Jakie choroby najczęściej atakują jęczmień ozimy jesienią?

Jesienią jęczmień ozimy jest głównie porażany przez mączniaka prawdziwego zbóż i traw oraz rynchosporiozę zbóż.

Jakie choroby jęczmienia ozimego występują wiosną?

Wiosną na plantacjach jęczmienia ozimego można zauważyć takie choroby jak mączniak prawdziwy zbóż i traw, plamistość siatkowa jęczmienia, rdza jęczmienia, fuzarioza kłosów, głownia pyląca jęczmienia.

Sposoby zwalczania i zapobiegania chorobom jęczmienia ozimego

Występowaniu wielu chorób na plantacji jęczmienia ozimego można zapobiec, albo ograniczyć ich rozwój. Można tego dokonać zarówno metodami chemicznymi oraz agrotechnicznymi.

Metody agrotechniczne zapobiegające i ograniczające choroby jęczmienia ozimego

W przypadku działań agrotechnicznych warto zwrócić szczególną uwagę na:

• płodozmian – duża ilość chorób grzybowych rozwija się i ma swoje podłoże w zimowaniu zarodników w słomie jak i w glebie. Ograniczenie występowania w płodozmianie zbóż lub zwiększenie odstępu między wysiewem w bardzo dużym stopniu może ograniczyć presję ze strony chorób grzybowych.
• materiał siewny – siew jęczmienia ozimego kwalifikowanym materiałem siewnym najwyższej jakości gwarantuje pewność, że materiał siewny nie jest porażony przez choroby grzybowe co nie spowoduję infekcji z tytułu zarażonego materiału siewnego.
• genetyka odmian – wybierając odmianę do siewu z odpowiednio dopasowanym profilem odpornościowym rolnik ma możliwość ochronić swoje plantację przed patogenem, z którego zwalczaniem ma szczególny problem.
• zabiegi uprawowe – ograniczenie presji ze strony chorób grzybowych jest również możliwe poprzez właściwy sposób uprawy gleby. Uprawa orkowa ogranicza presje ze strony patogenów chorobotwórczych, natomiast źle prowadzona uprawa bezorkowa lub uprawa konserwująca glebę, w której duża ilość resztek pożniwnych zostaje na powierzchni gleby może sprzyjać powstawaniu chorób.
• nawożenie – jest to również jeden z czynników agrotechnicznych, który gdy zostanie źle wykonany może mieć wpływ na pojawianie się infekcji u zbóż. Szczególna mowa o nawożeniu azotem, którego niedomiar może wpływać na osłabienie roślin co skutkuje możliwością zachorowania, ale także nadmiar nawożenia azotowego powoduje infekcję np. fuzariozę kłosów.

Metody chemiczne zapobiegające i ograniczające choroby jęczmienia ozimego

• zaprawianie nasion – ten zabieg ma bardzo duży wpływ na ochronę roślin przed grzybami w początkowych fazach rozwojowych. Wybranie odpowiedniej zaprawy nasiennej może mieć także wpływ na początkowy wigor roślin czy wyrównanie wschodów. W jęczmieniu bardzo duży efekt ochronny daje zastosowanie zapraw zawierających fluksapyroksad.

• wykonywanie zabiegów grzybobójczych – jęczmień ozimy przy mocno nie korzystnej pogodzie już jesienią może wymagać wykonania zabiegu czyszczącego w tym terminie. Jesienią mogą być z powodzeniem stosowane triazole takie jak tebukonazol, protiokonazol oraz morfoliny czyli np. fenpropidyna. Podstawowym zabiegiem jest oczywiście zabieg T1 (pierwszy zabieg grzybobójczy wykonywany w terminie wiosennym), który ma zadanie ochronić podstawę źdźbła oraz wyczyścić rośliny przed infekcjami powstałymi w okresie późnej jesieni oraz zimy. Kontynuacja ochrony fungicydowej ma swoje uzupełnienie w zabiegu T2, gdzie z powodzeniem i skutecznością są stosowane substancje z grupy triazoli, strobiluryn czy SDHI. Zabieg T3 (ochrona kłosa) w przypadku tego gatunku jest stosowany niezwykle rzadko. Zazwyczaj w momencie, gdy przed spodziewanym zbiorem zapowiadane są długotrwałe opady deszczu.

• wykonywanie zabiegów insektycydowych – ma za zadanie ograniczyć występowanie mszyc, które mogą być nosicielami wirusa karłowatości jęczmienia. W zwalczaniu tego szkodnika bardzo ważne są także regularne lustracje plantacji, aby trafić w odpowiedni czas z zabiegiem.

Pytania FAQ

Dlaczego jęczmień ozimy żółknie?

Część plantacji jęczmienia ozimego na przedwiośniu zaczyna żółknąć. Przyczyn powodujących taki stan może być wiele. Między innymi może być to spowodowane:

• długotrwałymi ujemnymi temperaturami w okresie zimowym,
• głodem wywołany brakiem lub niedostępnością składników pokarmowych,
• wystąpieniem chorób grzybowych oraz chorób wirusowych.

Czy zabieg czyszczący po zimie to dobry pomysł?

Tak, w przypadku uprawy gatunków zbóż takich jak jęczmień ozimy czy pszenica ozima zabieg czyszczący jest bardzo dobrym pomysłem. Pozwala to na początku wegetacji wiosennej zapewnić roślinom dobry start. Warto w zabiegu czyszczącym stosować między innym produkty zawierające siarkę i miedź, które charakteryzują się bardzo dobrymi właściwościami czyszczącymi i zabezpieczającymi rośliny przed patogenami. Innymi dość skutecznymi preparatami, które mogą być stosowane w zabiegu T0 są produkty zawierające substancje z grupy morfolin i triazoli.